Gözü doymaz nasıl yazılır TDK ?

Gözü Doymaz Nasıl Yazılır TDK? Tarihin Derinliklerinden Günümüze Bir Dil Yolculuğu

Bir tarihçi olarak geçmişin izlerini sürerken yalnızca olayları değil, kelimeleri de takip ederim. Çünkü her kelime, toplumun zihninde bir dönemin ruhunu taşır. “Gözü doymaz” ifadesi de bunlardan biridir. Bu kelimenin bugünkü anlamı, insanların bitmek bilmeyen hırsını anlatır; ancak kökleri çok daha derinlere uzanır. Peki, TDK’ya göre “gözü doymaz” nasıl yazılır? Sorusuna yanıt ararken sadece bir imla meselesine değil, aslında insanlığın arzularına, doyumsuzluğuna ve değişen değerlerine de ışık tutmuş oluruz.

Gözü Doymaz mı, Gözüdoymaz mı?

Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre doğru yazım şekli “gözü doymaz” biçimindedir. Yani ayrı yazılır. “Gözüdoymaz” biçimi ise yanlıştır. TDK’nın belirttiği üzere, bu tür birleşik sıfatlar veya deyimleşmiş ifadelerde kelimeler arasındaki bağ kopmadığı sürece ayrı yazım kuralı korunur.

Bu ifade “göz” ve “doymaz” kelimelerinin birleşiminden oluşur. “Göz” burada mecazi bir anlam kazanarak “istek, hırs, arzu”yu simgeler. “Doymaz” ise bu isteğin sonu olmadığını anlatır. Böylece “gözü doymaz” ifadesi, hiçbir şeye kanaat etmeyen, sürekli daha fazlasını isteyen kişi anlamına gelir.

Tarihsel Kökler: Kanaatkârlıktan Hırsa

Geçmişe dönüp baktığımızda, kanaat kavramının toplum yaşamında çok önemli bir yeri olduğunu görürüz. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan çizgide, “kanaatkâr olmak” bir erdem sayılırdı. Gözü tok insan saygı görür, gözü doymaz ise ayıplanırdı. Bu anlayış, üretim temelli toplum yapısında dengeyi korumanın bir yoluydu.

Ancak tarih ilerledikçe, özellikle sanayi devrimi sonrası modernleşme süreçleriyle birlikte “doyumsuzluk” kavramı bir eleştiri olmanın ötesine geçti. Tüketim kültürünün yükselişiyle birlikte “gözü doymaz” ifadesi, neredeyse insan doğasının bir parçası haline geldi. Artık toplum, daha çok sahip olmayı, daha hızlı yaşamayı ve daha fazla tüketmeyi hedefler hale geldi.

Toplumsal Dönüşümün Aynası: Doyumsuzluk Kültürü

Bugün “gözü doymaz” ifadesi, sadece bireyleri değil, sistemleri de tanımlar hale geldi. Kapitalist düzenin içinde, her şeyin daha fazlasına yönelen bir yapı oluştu: daha fazla kâr, daha fazla üretim, daha fazla tüketim. Bu döngü içinde “doymak” artık bir zayıflık, “doymamak” ise bir başarı göstergesi olarak sunuluyor.

Oysa tarih bize bunun ne kadar kırılgan bir denge olduğunu defalarca gösterdi. Antik Roma’nın çöküşünden 1929 Ekonomik Buhranı’na, oradan günümüz ekolojik krizlerine kadar insanlığın ortak sorunu hep aynıydı: gözünü doyuramamak.

Dil, Zihniyetin Aynasıdır

Dilin dönüşümü, zihniyetin dönüşümüdür. TDK’nın “gözü doymaz”ı ayrı yazması, aslında bu ifadenin hâlâ iki kelimenin anlam yükünü taşıdığını gösterir. Çünkü “göz” hâlâ bakar, “doymaz” hâlâ ister. Bu iki kelime arasındaki boşluk, insanın kendi içindeki çatışmayı temsil eder.

Tarihin her döneminde bu çatışma vardır: Azla yetinmek ile çok istemek arasındaki mücadele. Dil bu mücadeleyi kayda geçirir; biz de bu kaydı okuyarak toplumun ruhunu anlarız.

Günümüzle Bağ Kurmak: Dijital Doyumsuzluk Çağı

Bugün “gözü doymaz” deyimini yalnızca maddi hırs için değil, dijital çağın “beğeni” ve “takipçi” doyumsuzluğu için de kullanıyoruz. Her bildirim, bir tatmin anı gibi görünse de aslında insanın doyumsuzluğunu daha da derinleştiriyor.

Tıpkı geçmişte mallar ve mülkler için “gözü doymaz” denildiği gibi, şimdi de dijital görünürlük için aynı tabir kullanılıyor. Böylece kelimenin anlam alanı genişliyor, ancak özü değişmiyor: insan, hiçbir zaman tam olarak doymuyor.

Sonuç: “Gözü Doymaz”ın Tarihi, İnsanlığın Hikâyesidir

TDK’ya göre doğru yazım “gözü doymaz” şeklindedir ve bu sadece bir imla kuralı değil, insanın tarihsel yolculuğunun da bir özetidir.

Tarihin her döneminde insanlar daha fazlasını istemiş, daha fazlasına ulaşmak için mücadele etmiş, fakat sonunda hep aynı duvara çarpmıştır: doyumsuzluk duvarı.

Bu nedenle “gözü doymaz” sadece bir deyim değil, çağlar boyunca yinelenen bir uyarıdır. Doymanın, aslında insan olmanın bir biçimi olduğunu hatırlatır.

Gözü doymaz mı, gözüdoymaz mı? sorusu belki bir yazım meselesi gibi görünür, ama derininde bir medeniyetin vicdanını anlatır: Gözümüz doymadıkça tarih tekerrür eder.